AZ
RU
"Azərbaycanın pensiya sistemi yarı sovet, yarı qərb yarımçıq bir sistemdən ibarətdir"- sabiq maliyyə naziri
Hörmətli millət vəkili Fəzail bəy haqlıdır. Azərbaycan pensiya sisteminə görə dünya ölkələri içərisində ən ədalətsiz və səmərəsiz pensiya sisteminə sahib ölkə kimi tanınır, yəni ən geridə qalmış ölkələr sırasındadır. Dünya ölkələri üzrə birinci yeri Hollandiya tutur. Şərq ölkələri içərisində isə Sinqapur birinci yerdədir.
1. Azərbaycan pensiya sistemi yarı sovet, yarı qərb sistemindən formalaşmış yarımçıq bir sistemdən ibarətdir, təəssüf ki, bunların da ən pis tərəflərini özündə cəmləşdirmişdir.
2. Pis tərəf dediyim, məsələn, qərb sistemindən pensiya məbləğinin differensasiyasını, göstərmək olar. Bu pensiya olduğuna görə Qərb ölkələrində də Azərbaycan qədər differensasiya yoxdur.
Ola bilər 5 dəfəyə qədər, amma Azərbaycanda bu 15-20 dəfəyə qədər uzanır. Həm də təbəqələşmə xidmətə görə deyil, anlaşılmaz digər meyyarlarla görə aparilır. Azərbaycan qanunlarına görə rahat 50 ilin proffessoruna 200-300 manat, 20-25 ilin sıravi polisinə 1000 manat və ya məmur inspektora 4000-5000 manat pensiya kəsə bilir.
3. Azərbaycan vətəndaşları pensiya ödəmələrinin sahibi deyil, ondan pensiya yaşına qədər istifadə hüququna malik deyil. Bu pullar şəxsin hesabındadırsa, niyə gəlir gətirməsin. Əksəriyyət qərb ölkələrində bu hesabların faiz ödəmələri əsas ödəmədən çox olur. Niyə vətəndaş bu yığımlardan mənzil ipotekası, tibbi və digər sosial xərclər üçün istifadə edə bilməsin.
4. Pensiya yalnız qocalığı təmin etmək üçün deyil, bunun digər əsas funksiyası yığım, investisiyadır. Əksəriyyət inkişaf etmiş ölkələrdə pensiya aktivləri ÜDM-dən qat qat çoxdur.
Məsələn, Hollandiyanın pensiya aktivləri 1,5 trilyon dollardır ki, bu da ÜDM-dən 2.2 dəfə çoxdur. Sinqapurun pensiya aktivləri 200 milyard dollardan çoxdur. Hollandiya kimi bir pensiya sistemi qura bilsəydik, Azərbaycanın bu gün pensiya aktivləri 200 milyard manatdan çox olmalı idi, bu gün isə sıfır səviyyəsindədir.
Keçən il Azərbaycan Respublikası əsas fondlara cəmi 16 milyard manat investisiya qoymuşdur və cəmi 17,2 milyard manat kredit vermişdir. Yəqin hər kəs anlaya bilər ki, yarıtmaz pensiya sistemi iqtisadiyyatın inkişafına necə ağır zərbə vurur.
Pensiya aktivləri birbaşa investisiya mənbəyidir, kredit resursudu, bank aktividir, bu vətəndaşların aktivi sayılır, qanunvericilik daxilində onların digər xərcləri üçün istifadə oluna bilər: ev almaq, təhsil xərcləri, tibb məsrəflərini ödəmək və s. Sinqapur əhalisinin 90%-i pensiya yığımları hesabına mənzil almışdır.
5. Pensiya yaşı, məbləği, təşkili sistemi və s. müasir şərtlərə cavab vermir, özəl pensiya fondları yoxdur, nə də normal qanunvericilik bazası yoxdur. Nöqsanlar saymaqla bitən deyil, bütöv sistem dəyişməlidir. Sinqapur pensiya sistemi bu gün Azərbaycan üçün ən optimal variantdır.
Saleh Məmmədov,
sabiq maliyyə naziri, professor
Digər xəbərlər
Tarix: 08-05-2022 14:00 | Bölmə: Araşdırma | Baxış: 202
Hörmətli millət vəkili Fəzail bəy haqlıdır. Azərbaycan pensiya sisteminə görə dünya ölkələri içərisində ən ədalətsiz və səmərəsiz pensiya sisteminə sahib ölkə kimi tanınır, yəni ən geridə qalmış ölkələr sırasındadır. Dünya ölkələri üzrə birinci yeri Hollandiya tutur. Şərq ölkələri içərisində isə Sinqapur birinci yerdədir.
1. Azərbaycan pensiya sistemi yarı sovet, yarı qərb sistemindən formalaşmış yarımçıq bir sistemdən ibarətdir, təəssüf ki, bunların da ən pis tərəflərini özündə cəmləşdirmişdir.
2. Pis tərəf dediyim, məsələn, qərb sistemindən pensiya məbləğinin differensasiyasını, göstərmək olar. Bu pensiya olduğuna görə Qərb ölkələrində də Azərbaycan qədər differensasiya yoxdur.
Ola bilər 5 dəfəyə qədər, amma Azərbaycanda bu 15-20 dəfəyə qədər uzanır. Həm də təbəqələşmə xidmətə görə deyil, anlaşılmaz digər meyyarlarla görə aparilır. Azərbaycan qanunlarına görə rahat 50 ilin proffessoruna 200-300 manat, 20-25 ilin sıravi polisinə 1000 manat və ya məmur inspektora 4000-5000 manat pensiya kəsə bilir.
3. Azərbaycan vətəndaşları pensiya ödəmələrinin sahibi deyil, ondan pensiya yaşına qədər istifadə hüququna malik deyil. Bu pullar şəxsin hesabındadırsa, niyə gəlir gətirməsin. Əksəriyyət qərb ölkələrində bu hesabların faiz ödəmələri əsas ödəmədən çox olur. Niyə vətəndaş bu yığımlardan mənzil ipotekası, tibbi və digər sosial xərclər üçün istifadə edə bilməsin.
4. Pensiya yalnız qocalığı təmin etmək üçün deyil, bunun digər əsas funksiyası yığım, investisiyadır. Əksəriyyət inkişaf etmiş ölkələrdə pensiya aktivləri ÜDM-dən qat qat çoxdur.
Məsələn, Hollandiyanın pensiya aktivləri 1,5 trilyon dollardır ki, bu da ÜDM-dən 2.2 dəfə çoxdur. Sinqapurun pensiya aktivləri 200 milyard dollardan çoxdur. Hollandiya kimi bir pensiya sistemi qura bilsəydik, Azərbaycanın bu gün pensiya aktivləri 200 milyard manatdan çox olmalı idi, bu gün isə sıfır səviyyəsindədir.
Keçən il Azərbaycan Respublikası əsas fondlara cəmi 16 milyard manat investisiya qoymuşdur və cəmi 17,2 milyard manat kredit vermişdir. Yəqin hər kəs anlaya bilər ki, yarıtmaz pensiya sistemi iqtisadiyyatın inkişafına necə ağır zərbə vurur.
Pensiya aktivləri birbaşa investisiya mənbəyidir, kredit resursudu, bank aktividir, bu vətəndaşların aktivi sayılır, qanunvericilik daxilində onların digər xərcləri üçün istifadə oluna bilər: ev almaq, təhsil xərcləri, tibb məsrəflərini ödəmək və s. Sinqapur əhalisinin 90%-i pensiya yığımları hesabına mənzil almışdır.
5. Pensiya yaşı, məbləği, təşkili sistemi və s. müasir şərtlərə cavab vermir, özəl pensiya fondları yoxdur, nə də normal qanunvericilik bazası yoxdur. Nöqsanlar saymaqla bitən deyil, bütöv sistem dəyişməlidir. Sinqapur pensiya sistemi bu gün Azərbaycan üçün ən optimal variantdır.
Saleh Məmmədov,
sabiq maliyyə naziri, professor
Xəbəri paylaş
Digər xəbərlər
30-03-2024, 23:55
XİN 31 Mart - Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü ilə bağlı bəyanat yayıb
30-03-2024, 23:50
Ermənistanın “dost”ları kimlərdir? - VİDEO
30-03-2024, 23:45
“RUSİYADA VƏZİYYƏT DRAMATİK DƏRƏCƏDƏ AĞIRDIR...”- “Ölkəni Avropadan ayırmaq böyük fəlakətdir”/Müsahibə
30-03-2024, 21:10
Aİ Türkiyənin aviaşirkətinə onun ərazisi üzərindən uçmağı qadağan etdi
30-03-2024, 21:05
"Crocus City Hall"dakı terror aktında yaralı sayı 695-ə çatıb
30-03-2024, 20:30
Səlcuq sultanlarının DNT analizi üzrə heykəlləri hazırlandı - FOTO
30-03-2024, 20:07
Rusiya ilk dəfə bu bombadan istifadə edib - Böyük dağıdıcı gücə malikdir
30-03-2024, 20:00
“Türkiyə Ukraynaya silahlar verəcək”- ”Aydınlıq” nəşri
30-03-2024, 19:25
Erməni siyasətçi Tacikistan və Qırğızıstanı TƏHQİR ETDİ: “Bədbəxt ölkələrdir”- VİDEO
30-03-2024, 18:00
“Rusiya cəmiyyəti benzinsiz, dizelsiz yaşamağı öyrənməlidir - Bu, ədalətlidir”- Zelenski
30-03-2024, 17:45
“AVRO-2024”-ə DRONLARLA TERROR HÜCUMU OLA BİLƏR - “BİLD”
30-03-2024, 17:30
DİN vətəndaşlara müraciət etdi: "Saxta elektron sikkələr sataraq..."
30-03-2024, 17:25
Türkiyə ABŞ-dan F-16-ların tədarükünü azalda bilər
30-03-2024, 17:15
“ABŞ yardımının gecikməsi Ukraynaya baha başa gəlir”- Zelenski
30-03-2024, 17:00
Taciklər kütləvi şəkildə Rusiyanı tərk edir - “Vətəndaşlarımız panika, qorxu içindədir..."
30-03-2024, 16:45
“İRAN HÖKUMƏTİ ÖZ NÜVƏ POTENSİALINI ARTIRIR”- "Təftişə icazə vermirlər”- Rafael Qrossi
30-03-2024, 16:30
İrəvanın "şıltaqlığına" Kremlin səbrlə “dözməsi”nin səbəbi nədir?- Ekspert AÇIQLADI
30-03-2024, 16:15
İranda hicabı tənqid edən güneyli müəllimə həbs cəzası verildi
30-03-2024, 15:45
Əskipara kəndinə xüsusi polis qüvvələri göndərildi...- "İzah edirlər ki, bu, onlara kömək etmir, əksinə, zərər verir"
30-03-2024, 15:30
STALİNİN QIZINI SEVƏN KAPLER - Sovet lideri ona ingilis casusu damğası vurdu, amma...
30-03-2024, 15:25
İŞİD sözçüsü Rusiyadakı terrordan sonra müraciət yayıb - “Vilayəti-Xorasan”a təşəkkür
30-03-2024, 15:15
Rusiya-Gürcüstan sərhədində minlərlə maşın gözləyir
30-03-2024, 15:00
Jurnalistlər “Crocus”da terror aktının sponsorlarına məxsus kriptopulqabı tapıblar
30-03-2024, 14:45
“RUSİYA ORDUSU İRƏLİLƏYİR" - "Ukrayna müqavimət göstərə bilməyəcək”
30-03-2024, 14:15
Türkiyədə “sükut günü”dür - Xəbər, proqnoz və şərh vermək qadağandır
30-03-2024, 14:00
HƏYAT YOLDAŞI GENERALI MƏHKƏMƏYƏ VERDİ - FHN-də növbəti qalmaqal
30-03-2024, 13:55
İsrail Qəzzanı bombalayıb - Xeyli sayda insan həlak olub
30-03-2024, 13:50
Britaniya ordusunda 100 illik qadağa ləğv edildi: Saqqal saxlamaq olar
30-03-2024, 13:15
Ermənistanın Rusiyaya ixracı 3 dəfə artıb - İrəvanın Moskvaya dəstəyini Aİ də təqdir edir?
30-03-2024, 13:00
Fazil Mustafaya sui-qəsdlə bağlı növbəti məhkəmə - Şahidlər ifadə verdi
30-03-2024, 12:55
“ABŞ-ın dəstəyi olmasa, Ukrayna ordusu geri çəkiləcək”- Zelenski
30-03-2024, 12:40
DƏRMANLAR KƏSKİN BAHALAŞIB - Qiymətləri kimlər artırır? /VİDEO
29-03-2024, 23:00
Azərbaycanda narkotikə görə 7 il həbsə alınan 32 YAŞLI QADIN DANIŞDI: “Rəfiqələrimin günahıdır..."- VİDEO
29-03-2024, 22:50
“ABŞ-ın Ukraynaya ümumi yardımı 113 milyard dolları ötür”- “Fox News”
29-03-2024, 22:35
Yalnız “qadınlardan” ibarət olan “TROLL FABRİKİ”ni NAZİRLİKLƏ NƏ BAĞLAYIR?- FOTOFAKT
29-03-2024, 22:22
İran səfirinin Azərbaycanda diplomatik missiyası başa çatıb
29-03-2024, 22:00
"Rusiya Xarkova hücum edərsə, bu, onun üçün fəlakətə çevriləcək"- Sırski
29-03-2024, 21:55
"Qarabağ" sona 8 tur qalmış 11-ci çempionluğunu rəsmiləşdirib
30-03-2024
29-03-2024