«    Dekabr 2024    »
BeÇaÇCaCŞB
 1
2345678
9101112131415
16171819202122
23242526272829
3031 
"UKRAYNA, YOXSA RUSİYA? KRIM KİMDƏ OLACAQSA, O DA QALİB OLACAQ"- "Daily Express"

Tarix: 04-02-2024 00:00 | Bölmə: Manşet | Baxış: 124

"Krım kimdədirsə, o, mahiyyətcə Qara dənizə və Azov dənizinə çıxışa nəzarət edir, bu da elə başlıca qənimətdir..."
 
"Krım demilitarizasiya olunmuş zona, yaxud  NATO-nun forpostu ola bilər..."
 
Rusiya-Ukrayna münaqişəsində qələbənin açarı Krımdır.
 
Bu barədə Böyük Britaniyanın "Daily Express" nəşri yazıb.
 
Məqalə müəllifi Styuart Krouford yarımadanın demilitarizasiya zonasından NATO-nun forpostunadək gələcəyi ilə bağlı öz baxışlarını tədqim edib. Lakin bir incə məqam var: bu, Rusiyanı qane etmir.
 
Hərbi müşahidəçilərin əksəriyyəti Rusiya-Ukrayna münaqişəsinin hazırkı mərhələsində həlledici, əgər istəyirsinizsə, strateji ərazinin Krım olduğu barədə yekdil fikirdədir. Krım kimdədirsə, o, mahiyyətcə Qara dənizə və Azov dənizinə çıxışa nəzarət edir. Bu da elə başlıca qənimətdir.
 
Bütün tarix boyunca Krım uğrunda şiddətli döyüşlərin getdiyi bununla izah edilir. Onlardan ən şiddətlisi 1853-1856-cı illərin Krım müharibəsi, habelə birinci və ikinci dünya savaşı zamanı baş verən döyüşlərdir.
 
Bəs Krımı gələcəkdə nə gözləyir? Bu sualı özünün bloqunda bu yaxınlarda klassik ədəbiyyat və qədim dünya tarixi üzrə mütəxəssis Frederik Lauritsin səsləndirib. 
 
Onun özü aşağıdakı variantları təklif edib: demilitarizasiya edilmiş zona və ya NATO-nun forpostu. Hər iki variantı diqqətlə nəzərdən keçirilməyə dəyər.
 
Lakin gəlin əvvəlcə baza zəminlərini və bir-iki digər variantları nəzərdən keçirək.

Birincisi, indiki status-kvonun davam etdirilməsidir.
 
Yarımada 2014-cü ildə Rusiyanın nəzarətinə keçib və Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin onun oradan qovulması üçün bütün cəhdlərinə rəğmən, ölkənin bir hissəsi olaraq qalmaqdadır. Bu, Putinin qələbəsi və Zelenski və bütün Ukrayna üçün böyük məyusluq olacaq. 
 
Rusiya bazaları, Qara dəniz donanması və Kerç körpüsünün aşkar edilən həssalığına rəğmən, ruslar əvvəlkitək Qara dənizin xeyli hissəsinə nəzarət edəcək və özləri istədikləri zaman ticarət yollarını bağlaya biləcək. Və bu, Ukrayna və NATO-ya yaxşı heç nə vəd etmir.
 
İkinci ssenari ondan ibarətdir ki, Ukrayna uğurla Krımı geri alacaq və öz tərkibinə qaytaracaq.

Bu, heç də imkan xaricində deyil, çünki Ukraynanın hərbi fərasəti Qərb silahlanması ilə birgə artıq Rusiyanın yarımada üzərində nəzarətini xeyli zəiflədib.
 
O cümlədən Ukraynanın səmada və dənizdə üstünlüyü Mariupol yaxınlığında Azov dənizi sahilinin qaytarılma ehtimalı, heç şübhəsiz, Rusiyanın Krımdakı mövqelərini müdafiəyə yararsız edəcək.

Lakin bu, Ukrayna Hərbi-Hava Qüvvələri üçün fövqəladə ağır vəzifədir və uğur qazanmaq inamı yoxdur.
 
İndi isə gəlin Lauritsenin təkliflərinə müraciət edək. Birinci təklif Krımın demilitarizasiya edilmiş zona olacağını nəzərdə tutur. Ehtimal ki, burada o, həlledici hərbi nəticəyə nail olmağın mümkünsüzlüyünə istinad edir.
 
Bunun əvəzinə tərəflər danışlalar nəticəsində sülh sazişinə nail olacaq. Tərəflərdən heç biri yarımadaya iddiasından imtina etməyəcək, lakin hər ikisi döyüş əməliyyatlarına son qoymaq üçün güzəştə gedəcək.
 
Belə demilitarizasiya edilmiş zonanın necə mühafizə olunacağı və ya nizamlanacağı aydın deyil, lakin BMT bütün dünya boyunca bir neçə belə zonaya uğurla nəzarət edir (Kiprdə "Yaşıl xətt" buna misal ola bilər) və aydındır ki, bu rola namizəddir.
 
Lakin o, üzərinə daha bir öhdəlik götürmək istəyəcəkmi?  Aydındır ki, başqa variantlar da (məsələn, Avropa İttifaqı) mümkündür, lakin bu, az ehtimal edilir.
 
İkinci təklif Krımın NATO-nun forpostu olacağıdır. Bunadək Ukraynanın qələbəsi və yarımadanın onun tərkibinə dönməsi tələb olunacaq.
 
Bundan başqa, Kiyev hazırda Rusiya qoşunlarının nəzarətində olan Mariupol liman şəhəri daxil olmaqla Azov dənizinin şimal sahilinə çıxışı bərpa etməlidir. Nəhayət, Ukraynanın NATO-ya daxil olacağı nəzərdə tutulur.
 
Krım üzərində nəzarət Qara dənizi faktiki olaraq daha bir "NATO gölü"nə çevirəcək, hazırda bu, gözlərimiz qarşısınfa Baltikada baş verir.
 
Bu, həm Hindistan, həm də Çin üçün yeni ticarət və kommersiya marşrutları üçün geniş imkanlar açacaq və müəyyən dərəcədə hazırda husi üsyançılarının at oynatdığı Qırmızı dəniz və Süveyş kanalından keçən yollardan asılılığı zəiflədəcək.
 
Demilitarizasiya olunan və ya NATO-nun nəzarət etdiyi Krım, heç şübhəsiz, Birləşmiş Ştatlar və müttəfiqlərinin ürəyincə olacaq, habelə Çinə və Hindistana da tamamilə sərf edəcək, amma Rusiyaya sərf etməyəcək.
 
Lakin aydındır ki, bu ssenarinin bu və ya digər formada gerçəkləşməsi üçün uzun yol keçmək lazım gələcək. Əvvəlcə Ukraynanın şimalında uğur qazanmaq lazımdır. Bu cəhdlərin nə ilə bitəcəyi sualına isə birmənalı cavab yoxdur.



Xəbəri paylaş


Digər xəbərlər
30-03-2024
29-03-2024