AZ
RU
Basqıya və basqına məruz qalan basklar - Fransa bu xalqın hüquqlarını tapdayır
Avropa qitəsinin qərb qurtaracağında, Fransa və İspaniyanın qovşağında, Pireney yarımadasının qərbində və Biskay körfəzinin sahilində bir xalq yaşayır. Onları basklar adlandırırlar.
İspaniyanın şimalında kompakt yaşayan baskların sayı 2008-ci il siyahıyaalmasına görə, 2.359.400 nəfər olub. O vaxtdan bəri, yəni 14 ildə artıb 3 milyona çatmış olarlar.
İspaniyada yaşayan basklarla Fransada yaşayan basklar qonşudurlar. Onların da sayı 230.200 nəfərdir. Bu, o deməkdir ki, İspaniya və Fransa basklar ölkəsini – Baskoniyanı iki hissəyə (böyük və kiçik tikələrə) ayırıb, öz aralarında pay-bölüş ediblər.
Bundan əlavə, təxminən 15 milyon bask dünyanın müxtəlif ölkələrində (əsasən də Latın Amerikasında) yaşayır. İspaniya və Fransada yaşayan baskların yalnız üçdə biri bask dilində danışır. Çünki bu xalq tədrici assimlyasiyaya məruz qalıb və qalmaqdadır.
Təsəvvür edin, 82 min əhalisi olan Andorra, 39 min sakinə malik Lixtenşteyn, 515 min vətəndaşın evi olan Malta, 38 min adamdan ibarət Monako, yerli icması güc-bəla 34 minə çatan San-Marino, bunlardan çox da böyük olmayan Cəbəllütariq, Lüksemburq, Vatikan və başqaları müstəqil dövlətdirlər, amma 18 milyonluq baskların və 10 milyonluq katalonların, eləcə də korsikalıların milli dövləti yoxdur və onlar bölünmüş, parçalanmış halda yaşayırlar.
Bu, ona görə belədir ki, İspaniya və Fransa bu xalqların öz müqəddəratını təyin etmək hüququnu tanımır. Onlar üçün “Baskoniya” yalnız məşhur basketbol komandasının adıdır.
Düzdür, İspaniyada yaşayan baskların geniş muxtariyyatı var, amma müstəqil dövlət deyil.
Bask ölkəsinin paytaxtı Vitoriya-Qasteizdir. Bundan başqa, ölkənin iki böyük şəhəri də var: Bilbao, Donostiya-San Sebastyan. Bask ölkəsinin turizmdən qazandığı pullar İspaniya büdcəsinə köçürülmür, muxtariyyatın özündə xərclənir.
İspaniya basklarıyla Fransada yaşayan baskların hüquqları arasında fərq çox böyükdür. Fransa basklarının ana dilində məktəbləri yoxdur və heç bir muxtariyyata malik deyillər. Fransa hökuməti çalışır ki, ümumiyyətlə, bu xalqı öz içində tam əritsin, nə bask xalqı olsun, nə də bask dili.
Fransada yaşayan basklar bu siyasətdən narazıdırlar və vaxtaşırı etiraz aksiyası keçirirlər. Belə hallarda Fransa hökuməti milli qvardiyanı, jandarmları, təhlükəsizlik xidmətini və sair əli silah tutan hökumət güclərini əyalətə tökür, insanları silah və qandal gücünə ram edirlər.
Fransada həbs olunmuş bask separatçısı, ETA üzvü Urrutikoeçea Bengoeçea
Basklar qədim Avropa xalqlarından biri olsa da, etnogenezlərinə aid mübahisə var. Onlar tarixən digər Avropa xalqlar ilə qaynayıb-qarışıblar, bask dili isə təcrid olunmuş dil hesab edilir. Baskların Qafqaz xalqları ilə qohum olduqları versiyası da var.
İddia olunur ki, onlar gürcülərlə və ermənilərlə qohum xalqlardır. Son illərdə özlərini necəsə Avropaya yamamaq istəyən ermənilər üçün basklarla əlaqəli olmaq sərfəli variantdır.
Amma belə olanda ortaya sual çıxır.
Son 110 ildə (hətta ondan da əvvəl) ermənilərlə ciddi müttəfiqlik əlaqəsi yaradan, I dünya müharibəsinin axırında Anadoluda (Kahramanmarş, Qaziantep və Şanlıurfada) türklərə birlikdə məğlub olan, 1988-ci ildən sonra bu dostluğu yenidən bərpa edən, son üç il yarımda isə Ermənistanla öz Şampan əyaləti arasında fərq qoymayan Fransa nə əcəb “ermənilərlə qohum olan” baskların halal haqqını tanımır, onlara siyasi basqı və fiziki basqın edir, amma Avropanın bu biri qurtaracağındakı ermənilər üçün ərazi və suverenitet davası aparır?
Yoxsa öz ölkəsindəki separatizm hərəkatını jandarmla boğduran fransızlar bizi əfəl və ya üzüyumşaq hesab edir? Bu, artıq ikili standart da deyil, öz gözündə tiri görməmək xəstəliyidir.
Öz ərazində yaşayan 230 min baska heç bir muxtariyyat vermə, 120 min qarabağlı erməninin bir kiçik regionda ikinci dövlətə malik olmasını tələb et - əcəbdir.
ETA üzvləri
Bask separatizmi isə məcburiyyət üzündən yaranıb. Elə bask millətçiliyi də xalqın özünüqoruma instinktindən doğub. İspaniyada Fransisko Franko diktaturasının sonunda ETA abbreviaturası ilə tanınan gizli bask təşkilatı (Euskadi Ta Askatasuna) yaranıb.
Təşkilatın məqsədi diktaturadan qurtulmaq və müstəqil Bask dövlətinin yaradılması idi. Bunun üçün ETA bütün İspaniyada məqsədyönlü şəkildə terror hücumları həyata keçirib.
ETA maliyyələşdirmə üsullarından biri kimi sahibkarları şantaj edərək onları qondarma “inqilab vergisi” ödəməyə məcbur edib, bank quldurluğu və adam oğurluğu ilə məşğul olub.
Son illərdə isə basklar həm İspaniyada, həm də Fransada yalnız dinc, siyasi mübarizə üsullarından istifadə edirlər, amma hər iki dövlət baskların milli dövlətçiliyinə qarşıdır və dövlətə qarşı çıxanları ağır cəzalara məhkum edir./musavat.com
Araz Altaylı
Digər xəbərlər
Tarix: 08-03-2024 15:10 | Bölmə: Təhlil | Baxış: 111
Avropa qitəsinin qərb qurtaracağında, Fransa və İspaniyanın qovşağında, Pireney yarımadasının qərbində və Biskay körfəzinin sahilində bir xalq yaşayır. Onları basklar adlandırırlar.
İspaniyanın şimalında kompakt yaşayan baskların sayı 2008-ci il siyahıyaalmasına görə, 2.359.400 nəfər olub. O vaxtdan bəri, yəni 14 ildə artıb 3 milyona çatmış olarlar.
İspaniyada yaşayan basklarla Fransada yaşayan basklar qonşudurlar. Onların da sayı 230.200 nəfərdir. Bu, o deməkdir ki, İspaniya və Fransa basklar ölkəsini – Baskoniyanı iki hissəyə (böyük və kiçik tikələrə) ayırıb, öz aralarında pay-bölüş ediblər.
Bundan əlavə, təxminən 15 milyon bask dünyanın müxtəlif ölkələrində (əsasən də Latın Amerikasında) yaşayır. İspaniya və Fransada yaşayan baskların yalnız üçdə biri bask dilində danışır. Çünki bu xalq tədrici assimlyasiyaya məruz qalıb və qalmaqdadır.
Təsəvvür edin, 82 min əhalisi olan Andorra, 39 min sakinə malik Lixtenşteyn, 515 min vətəndaşın evi olan Malta, 38 min adamdan ibarət Monako, yerli icması güc-bəla 34 minə çatan San-Marino, bunlardan çox da böyük olmayan Cəbəllütariq, Lüksemburq, Vatikan və başqaları müstəqil dövlətdirlər, amma 18 milyonluq baskların və 10 milyonluq katalonların, eləcə də korsikalıların milli dövləti yoxdur və onlar bölünmüş, parçalanmış halda yaşayırlar.
Bu, ona görə belədir ki, İspaniya və Fransa bu xalqların öz müqəddəratını təyin etmək hüququnu tanımır. Onlar üçün “Baskoniya” yalnız məşhur basketbol komandasının adıdır.
Düzdür, İspaniyada yaşayan baskların geniş muxtariyyatı var, amma müstəqil dövlət deyil.
Bask ölkəsinin paytaxtı Vitoriya-Qasteizdir. Bundan başqa, ölkənin iki böyük şəhəri də var: Bilbao, Donostiya-San Sebastyan. Bask ölkəsinin turizmdən qazandığı pullar İspaniya büdcəsinə köçürülmür, muxtariyyatın özündə xərclənir.
İspaniya basklarıyla Fransada yaşayan baskların hüquqları arasında fərq çox böyükdür. Fransa basklarının ana dilində məktəbləri yoxdur və heç bir muxtariyyata malik deyillər. Fransa hökuməti çalışır ki, ümumiyyətlə, bu xalqı öz içində tam əritsin, nə bask xalqı olsun, nə də bask dili.
Fransada yaşayan basklar bu siyasətdən narazıdırlar və vaxtaşırı etiraz aksiyası keçirirlər. Belə hallarda Fransa hökuməti milli qvardiyanı, jandarmları, təhlükəsizlik xidmətini və sair əli silah tutan hökumət güclərini əyalətə tökür, insanları silah və qandal gücünə ram edirlər.
Fransada həbs olunmuş bask separatçısı, ETA üzvü Urrutikoeçea Bengoeçea
Basklar qədim Avropa xalqlarından biri olsa da, etnogenezlərinə aid mübahisə var. Onlar tarixən digər Avropa xalqlar ilə qaynayıb-qarışıblar, bask dili isə təcrid olunmuş dil hesab edilir. Baskların Qafqaz xalqları ilə qohum olduqları versiyası da var.
İddia olunur ki, onlar gürcülərlə və ermənilərlə qohum xalqlardır. Son illərdə özlərini necəsə Avropaya yamamaq istəyən ermənilər üçün basklarla əlaqəli olmaq sərfəli variantdır.
Amma belə olanda ortaya sual çıxır.
Son 110 ildə (hətta ondan da əvvəl) ermənilərlə ciddi müttəfiqlik əlaqəsi yaradan, I dünya müharibəsinin axırında Anadoluda (Kahramanmarş, Qaziantep və Şanlıurfada) türklərə birlikdə məğlub olan, 1988-ci ildən sonra bu dostluğu yenidən bərpa edən, son üç il yarımda isə Ermənistanla öz Şampan əyaləti arasında fərq qoymayan Fransa nə əcəb “ermənilərlə qohum olan” baskların halal haqqını tanımır, onlara siyasi basqı və fiziki basqın edir, amma Avropanın bu biri qurtaracağındakı ermənilər üçün ərazi və suverenitet davası aparır?
Yoxsa öz ölkəsindəki separatizm hərəkatını jandarmla boğduran fransızlar bizi əfəl və ya üzüyumşaq hesab edir? Bu, artıq ikili standart da deyil, öz gözündə tiri görməmək xəstəliyidir.
Öz ərazində yaşayan 230 min baska heç bir muxtariyyat vermə, 120 min qarabağlı erməninin bir kiçik regionda ikinci dövlətə malik olmasını tələb et - əcəbdir.
ETA üzvləri
Bask separatizmi isə məcburiyyət üzündən yaranıb. Elə bask millətçiliyi də xalqın özünüqoruma instinktindən doğub. İspaniyada Fransisko Franko diktaturasının sonunda ETA abbreviaturası ilə tanınan gizli bask təşkilatı (Euskadi Ta Askatasuna) yaranıb.
Təşkilatın məqsədi diktaturadan qurtulmaq və müstəqil Bask dövlətinin yaradılması idi. Bunun üçün ETA bütün İspaniyada məqsədyönlü şəkildə terror hücumları həyata keçirib.
ETA maliyyələşdirmə üsullarından biri kimi sahibkarları şantaj edərək onları qondarma “inqilab vergisi” ödəməyə məcbur edib, bank quldurluğu və adam oğurluğu ilə məşğul olub.
Son illərdə isə basklar həm İspaniyada, həm də Fransada yalnız dinc, siyasi mübarizə üsullarından istifadə edirlər, amma hər iki dövlət baskların milli dövlətçiliyinə qarşıdır və dövlətə qarşı çıxanları ağır cəzalara məhkum edir./musavat.com
Araz Altaylı
Xəbəri paylaş
Digər xəbərlər
30-03-2024, 23:55
XİN 31 Mart - Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü ilə bağlı bəyanat yayıb
30-03-2024, 23:50
Ermənistanın “dost”ları kimlərdir? - VİDEO
30-03-2024, 23:45
“RUSİYADA VƏZİYYƏT DRAMATİK DƏRƏCƏDƏ AĞIRDIR...”- “Ölkəni Avropadan ayırmaq böyük fəlakətdir”/Müsahibə
30-03-2024, 21:10
Aİ Türkiyənin aviaşirkətinə onun ərazisi üzərindən uçmağı qadağan etdi
30-03-2024, 21:05
"Crocus City Hall"dakı terror aktında yaralı sayı 695-ə çatıb
30-03-2024, 20:30
Səlcuq sultanlarının DNT analizi üzrə heykəlləri hazırlandı - FOTO
30-03-2024, 20:07
Rusiya ilk dəfə bu bombadan istifadə edib - Böyük dağıdıcı gücə malikdir
30-03-2024, 20:00
“Türkiyə Ukraynaya silahlar verəcək”- ”Aydınlıq” nəşri
30-03-2024, 19:25
Erməni siyasətçi Tacikistan və Qırğızıstanı TƏHQİR ETDİ: “Bədbəxt ölkələrdir”- VİDEO
30-03-2024, 18:00
“Rusiya cəmiyyəti benzinsiz, dizelsiz yaşamağı öyrənməlidir - Bu, ədalətlidir”- Zelenski
30-03-2024, 17:45
“AVRO-2024”-ə DRONLARLA TERROR HÜCUMU OLA BİLƏR - “BİLD”
30-03-2024, 17:30
DİN vətəndaşlara müraciət etdi: "Saxta elektron sikkələr sataraq..."
30-03-2024, 17:25
Türkiyə ABŞ-dan F-16-ların tədarükünü azalda bilər
30-03-2024, 17:15
“ABŞ yardımının gecikməsi Ukraynaya baha başa gəlir”- Zelenski
30-03-2024, 17:00
Taciklər kütləvi şəkildə Rusiyanı tərk edir - “Vətəndaşlarımız panika, qorxu içindədir..."
30-03-2024, 16:45
“İRAN HÖKUMƏTİ ÖZ NÜVƏ POTENSİALINI ARTIRIR”- "Təftişə icazə vermirlər”- Rafael Qrossi
30-03-2024, 16:30
İrəvanın "şıltaqlığına" Kremlin səbrlə “dözməsi”nin səbəbi nədir?- Ekspert AÇIQLADI
30-03-2024, 16:15
İranda hicabı tənqid edən güneyli müəllimə həbs cəzası verildi
30-03-2024, 15:45
Əskipara kəndinə xüsusi polis qüvvələri göndərildi...- "İzah edirlər ki, bu, onlara kömək etmir, əksinə, zərər verir"
30-03-2024, 15:30
STALİNİN QIZINI SEVƏN KAPLER - Sovet lideri ona ingilis casusu damğası vurdu, amma...
30-03-2024, 15:25
İŞİD sözçüsü Rusiyadakı terrordan sonra müraciət yayıb - “Vilayəti-Xorasan”a təşəkkür
30-03-2024, 15:15
Rusiya-Gürcüstan sərhədində minlərlə maşın gözləyir
30-03-2024, 15:00
Jurnalistlər “Crocus”da terror aktının sponsorlarına məxsus kriptopulqabı tapıblar
30-03-2024, 14:45
“RUSİYA ORDUSU İRƏLİLƏYİR" - "Ukrayna müqavimət göstərə bilməyəcək”
30-03-2024, 14:15
Türkiyədə “sükut günü”dür - Xəbər, proqnoz və şərh vermək qadağandır
30-03-2024, 14:00
HƏYAT YOLDAŞI GENERALI MƏHKƏMƏYƏ VERDİ - FHN-də növbəti qalmaqal
30-03-2024, 13:55
İsrail Qəzzanı bombalayıb - Xeyli sayda insan həlak olub
30-03-2024, 13:50
Britaniya ordusunda 100 illik qadağa ləğv edildi: Saqqal saxlamaq olar
30-03-2024, 13:15
Ermənistanın Rusiyaya ixracı 3 dəfə artıb - İrəvanın Moskvaya dəstəyini Aİ də təqdir edir?
30-03-2024, 13:00
Fazil Mustafaya sui-qəsdlə bağlı növbəti məhkəmə - Şahidlər ifadə verdi
30-03-2024, 12:55
“ABŞ-ın dəstəyi olmasa, Ukrayna ordusu geri çəkiləcək”- Zelenski
30-03-2024, 12:40
DƏRMANLAR KƏSKİN BAHALAŞIB - Qiymətləri kimlər artırır? /VİDEO
29-03-2024, 23:00
Azərbaycanda narkotikə görə 7 il həbsə alınan 32 YAŞLI QADIN DANIŞDI: “Rəfiqələrimin günahıdır..."- VİDEO
29-03-2024, 22:50
“ABŞ-ın Ukraynaya ümumi yardımı 113 milyard dolları ötür”- “Fox News”
29-03-2024, 22:35
Yalnız “qadınlardan” ibarət olan “TROLL FABRİKİ”ni NAZİRLİKLƏ NƏ BAĞLAYIR?- FOTOFAKT
29-03-2024, 22:22
İran səfirinin Azərbaycanda diplomatik missiyası başa çatıb
29-03-2024, 22:00
"Rusiya Xarkova hücum edərsə, bu, onun üçün fəlakətə çevriləcək"- Sırski
29-03-2024, 21:55
"Qarabağ" sona 8 tur qalmış 11-ci çempionluğunu rəsmiləşdirib
30-03-2024
29-03-2024